Dwór w Studzieńcu

[lokalizacja: Polska / wielkopolskie / 52°41′58″N 17°01′32″E]

Wieś zlokalizowana na Pojezierzu Gnieźnieńskim, w powiecie obornickim, w odległości około 22 km na północny wschód od Obornik – zaprojektowana w stylu owalnicy(*), co oznacza, że jest rozplanowana wokół wydłużonego placu centralnego. W centrum tego placu znajduje się staw, który dodaje uroku całemu układowi.

(*) “Okolnica”, czasami nazywana “okólnicą”, to typ wsi charakteryzujący się specyficznym układem zabudowań. Zagrody w takiej wsi są rozmieszczone zwarcie, tworząc krąg lub podkowę wokół centralnego placu, zwanego nawsia lub majdanem. Okolnice były zazwyczaj zakładane na wykarczowanych polanach leśnych. Do wsi prowadziła jedna, a czasem dwie drogi. W pierwotnej formie, majdan był zamykany na noc, służąc jako miejsce gromadzenia zwierząt gospodarskich. Dzięki temu zapewniano im ochronę przed drapieżnikami. Ciasne ustawienie zabudowań w kręgu miało także strategiczne znaczenie – ułatwiało mieszkańcom obronę przed atakującymi nieprzyjaciółmi. Współczesne okolnice mogą różnić się od pierwotnej formy, ale nadal można w nich dostrzec charakterystyczne elementy tego układu przestrzennego.

Najstarsza historyczna wzmianka o miejscowości Studzieniec pochodzi z dokumentu z 1343 roku. Pierwotnie siedziba rodziny Studzieńskich. Mieszkali oni tutaj do końca XVI wieku. Na początku XVII wieku, Studzieńiec przeszedł w posiadanie Bartłomieja Skrzetuskiego, który był żonaty z Ewą z Brodzkich. Następnym właścicielem był Mikołaj Skrzetuski, a od 1715 roku – Adam Brodzki herbu Łodzia. Dzięki małżeństwu z Dorotą Brodzką, Karol Błeszyński na pewien czas stał się właścicielem majątku, który później zastawił u Swinarskich.

Historycy badający lokalne dzieje prawdopodobnie nie byli świadomi istnienia dokumentów związanych z zakonem Templariuszy. Dzięki tym dokumentom, pisana historia Studzieńca sięga aż do roku 1225, cofając się o dokładnie 118 lat. W rezultacie, Studzieniec staje się miejscowością z najwcześniejszą historią pisaną w gminie Rogoźno (dotychczas za taką uważane było Rogoźno, które zostało wspomniane w 1248 roku) i jedną z trzech najstarszych w powiecie obornickim. Pozostałe dwie to Objezierze (nadane w 1170 roku poznańskim Joannitom) i Wargowo (wzmiankowane w 1218 roku).

[więcej na: https://oborniki.naszemiasto.pl/historia-studzieniec-starszy-o-118-lat-niz-sadzono-dzieki/ar/c1-4564390]

W latach 40. XVIII wieku, majątek przejęli Żółtowscy herbu Ogończyk. Około 1760 roku, majątek przeszedł w posiadanie Kierskich herbu Jastrzębiec. Początkowo wzmiankowany jest Kazimierz z Kiekrza Kierski, a od 1776 roku prawdopodobnie jego syn, Józef Kierski, podkomorzy JKM, który był żonaty z Ludwiką z Zakrzewskich. Józef Kierski mieszkał w Studzieńcu do swojej śmierci w 1781 roku, zamieszkując w dworze zbudowanym przez niego lub jego ojca. Majątek po nim odziedziczyła córka, Józefa Kierska, która wniosła go w posagu Antoniemu Swinarskiemu herbu Poraj. W XIX wieku, posiadłość przeszła w ręce Raczyńskich z Obrzycka.

Dwór

Dwór szachulcowy, zlokalizowany w północno-zachodniej części wsi, to okazały obiekt w stylu barokowym. Fasada budynku jest zwrócona na wschód.

Barokowy, alkierzowy dwór, zbudowany w latach 60. XVIII wieku jako siedziba rodziny Kierskich herbu Jastrzębiec ( posiadała majątek w Studzieńcu przez ponad czterdzieści lat), jest niewielką, parterową budowlą o murach konstrukcji szkieletowej, wypełnianych pierwotnie gliną i otynkowanych, częściowo podpiwniczoną.

Korpus środkowy dworu, założony na rzucie prostokąta, ze zryzalitowaną środkową częścią elewacji frontowej i tylnej, jest zwieńczony wysokim łamanym dachem o gontowym pokryciu. Piętrowe ryzality elewacji tylnej oraz frontowej, zwróconej ku wschodowi, są przykryte oddzielnymi dachami w zamknięciu wysokich trójkątnych naczółków wieńczących tę część budowli. Przy narożach elewacji tylnej postawiono dwa niewielkie parterowe alkierze, które decydują w znacznym stopniu o niepowtarzalnym charakterze dworu. Są one założone na rzucie zbliżonym kształtem do kwadratu i przykryte oddzielnymi, wysokimi, czterospadowymi, łamanymi dachami.

Budynek, zbudowany na planie prostokąta, posiada dwa alkierze, które są znacznie wysunięte przed lico budynku od strony zachodniej. Dach budynku jest wysoki, łamany i pokryty gontem. W elewacji wschodniej i zachodniej znajdują się płytkie, trójosiowe ryzality. Budynek jest parterowy, częściowo podpiwniczony, z piętrowymi wystawkami ponad ryzalitami elewacji frontowej i ogrodowej.

Ściany obwodowe i działowe są wykonane w konstrukcji ryglowej, wypełnione cegłą i otynkowane. Wejście główne znajduje się na osi fasady, a drzwi są zamknięte łukiem i ujęte w architektoniczne obramienie. W XIX wieku do alkierza południowego dobudowano schody.

Wnętrze dworu miało obszerną sień w części środkowej, do której prowadziło wejście na osi ryzalitu elewacji frontowej, oraz pomieszczenia boczne w dwutraktowym układzie. Nie przetrwało nic z dawnego wystroju wnętrz i dekoracji architektonicznej elewacji, ponieważ dwór, zrujnowany niemal w ostatnich czasach, przeszedł gruntowną renowację, która zmieniła nieco jego pierwotny wygląd.

Otoczenie dworu składa się z domku ogrodnika z 1842 roku i budynku gospodarczego z XIX wieku, które znajdują się na południe od dworu. Na zachód od dworu znajduje się niewielki budynek, który pełnił funkcję owocarni. Park dworski, który powstał pod koniec XVIII wieku, otacza dwór od południa, zachodu i północy. W parku rośnie 29 gatunków drzew, które mają od 40 do 200 lat.

Rodzina Tomaszkiewiczów przed dworem w Studzieńcu na pocz. XX wieku

W 1982 roku rozpoczęto prace restauracyjne dworu, które zostały ukończone po prawie dziesięciu latach. Kopia (*) dworu została zbudowana w 1984 roku w Wielkopolskim Parku Etnograficznym w Dziekanowicach nad Jeziorem Lednica, jako przykład budownictwa dworskiego w Wielkopolsce.

(*) Replika dworu ze Studzieńca, mimo że zachowuje podobną formę i rozmiary, różni się znacząco pod względem konstrukcyjnym. Tradycyjny polski szachulec, który jest charakterystyczny dla oryginalnego budynku, został zastąpiony powszechnie stosowaną cegłą. Ponadto, belkowe stropy, które są typowe dla konstrukcji szachulcowych, zostały zastąpione stropami ceramicznymi. Te zmiany wpływają na estetykę i autentyczność repliki, ale są często konieczne ze względu na współczesne standardy budowlane i dostępność materiałów.

styl architektoniczny: barok

architekci:

budowa : I połowa lub 3 ćw. XVIII w.

dostępność obiektu: obiekt dostępny

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Obiekt: dwór, nr rej.: kl.IV-73/75/53 z 9.12.1953

Park: nr rej.: 152 z 16.07.1968 oraz A-427 z 12.03.1982

lokalizacja: 52°41′58″N 17°01′32″E

linki:

zobacz: KARTA EWIDENCYJNA ZABYTKU

Galeria:

zdjęcia: D.Poborski [2023]

Zainteresowanych zdjęciami w wysokiej rozdzielczości proszę o kontakt

Legenda:

W Studzieńcu krąży legenda, która jest wspomnieniem bitew między wojskami napoleońskimi a carskimi, które miały miejsce pod koniec lutego 1813 roku w lasach studzienieckich. Legenda ta opowiada o skarbach, które zostały zrabowane w Rosji i zakopane w okolicach Studzieńca.

Zgodnie z tradycją, francuski pułk, który w 1813 roku wycofywał się spod Moskwy, postanowił ukryć swoją kasę pułkową w pobliżu wsi. Miejsce to oznaczono słupem z napisem “A la tete”, a cień tego słupa miał wskazywać miejsce ukrycia skarbu. Według legendy, po wielu latach dwóch ubogich mieszkańców Studzieńca przypadkowo odkryło ten skarb. Dzięki temu stali się bogaci i przenieśli się do okolic Poznania. Ta historia jest przykładem, jak lokalne legendy i anegdoty mogą przetrwać przez wieki, kształtując tożsamość i historię społeczności.

poborski PHOTOBLOG