Zamek w Branicach

Miejscowość Branice [niem. Branitz, Kreis Leobschütz, cz. Bránice] ma swoje korzenie w tzw. polskich Morawach, obszarze, który kiedyś był częścią wikariatu generalnego branickiego. Pierwsza wzmianka o niej pochodzi z 1278 roku, kiedy to była znana jako Branicz. W tym czasie była częścią księstwa opawskiego, które zostało wydzielone z Margrabstwa Moraw w 1269 roku. Co najmniej od końca XV wieku, księstwo to było uważane za część Górnego Śląska.

Zamek w Branicach – historia sięga XIII wieku, gdzie prawdopodobnie istniał już murowany zamek obronny.

Poważnie uszkodzony w czasie wojen husyckich, ostatecznie unicestwiony w czasie walk o Śląsk przez Macieja Korwina.

W miejscu zamku wzniesiono dwór, który w XIX w. przebudowano na browar, a następnie na słodownie. Budowla otrzymuje nowe życie. Fosy obronne zostają zasypane, a na terenie zamku urządzane są chłodnie i warzelnia. Przez blisko 30 lat warzono tu piwo, ale jak się okazało, nie był to dobry interes w tym miejscu, ponieważ browar ostatecznie przestał istnieć.

W 1903 r. obiekt zwany „Zamkiem Branickim” wraz z folwarkiem został zakupiony przez Fundację Maryjną ks. J. Nathana i stał się częścią zakładu psychiatrycznego w Branicach.

Dawny zamek, późniejszy browar branicki zostaje zamieniony w Zakład Psychiatryczny w Branicach. Z biegiem czasu powstaje kilka pawilonów szpitalnych, zwanych „Miasteczkiem Miłosierdzia” lub „Zakładem Nathana”, gdzie umieszczano psychicznie chore kobiety.

Podczas II wojny światowej, po przyłączeniu Sudetów Czeskich do III Rzeszy, mianowany biskupem pomocniczym archidiecezji ks. Nathan sprawuje funkcje nadzorcze nad 270 parafiami w całej okolicy. W lipcu 1941 roku, pod pretekstem przeniesienia do innych placówek, chorych z prowadzonego przez księdza zakładu psychiatrycznego, hitlerowcy wywożą do obozów zagłady, gdzie zostają unicestwieni w komorach gazowych.

Walki wyzwoleńcze w dniu 21 marca 1945 roku i przechodząca w okolicach szpitala linia frontu, po raz kolejny zamieniają obiekt w twierdzę obronną. Niemcy ulokowali tutaj swoje stanowiska obronne, a ówczesnych pensjonariuszy szpitala przeznaczyli do zagłady. Dzięki zaangażowaniu Nathana, udało się w nocy z 1 na 2 kwietnia 1945 roku, wyprowadzić około 600 chorych na teren Czech.

zdjęcia i montaż: D.Poborski [2024]

[jeżeli interesuje Cię tematyka – zobacz koniecznie – ” Prowincjonalna opieka nad chorymi psychicznie na Śląsku w XIX i pierwszej połowie XX wieku / Tomasz Kruszewski”

Po zakończeniu działań wojennych i powrocie do Branic, ponownie uruchomione zostają oddziały szpitalne dla przewlekle chorych psychicznie. Po wymaganych remontach, a także przystosowaniu do powojennych warunków, funkcjonują one do lat 80-tych XX wieku.

Opis obiektu:

Obiekt zbudowany z kamienia i cegły, pokryty tynkiem, składa się z dwóch skrzydeł ułożonych w kształcie litery „L”. Skrzydło zachodnie ma trzy kondygnacje, a skrzydło południowe – dwie kondygnacje, które znajdują się na wysokich piwnicach. Oba skrzydła są pokryte dachami mansardowymi z lukarnami. Fasada pałacu, składająca się z 15 osi, posiada centralny ryzalit, przed którym znajduje się ganek w kształcie półkola, zwieńczony tarasem. Na elewacjach zachowały się ślady klasycystycznych zdobień, fragmenty gzymsów oraz obramienia okienne. Wnętrza pałacu są zdewastowane, z wyjątkiem zabezpieczonej kaplicy w skrzydle południowym. Otaczający pałac park, o powierzchni 2,8 ha, jest zaniedbany i malowniczo otoczony rzeką z trzech stron.

Galeria – z drona[stan na styczeń 2024]: