Pałac w Wysokiej

[lokalizacja: Polska / opolskie / 50°01′18,80″N 17°49′12,23″E]

Wieś Wysoka (cz. Vysoká, niem. Waissak) w Polsce położona w województwie opolskim, w powiecie głubczyckim, w gminie Branice, przy granicy z Czechami. W granicach Polski po II wojnie światowej

Wysoka, wieś o starożytnej historii i bogatym dziedzictwie, po raz pierwszy zapisana w dokumentach w 1267 roku jako Wiztogh, później w 1377 roku jako Wissock, a w 1451 roku jako Wisoka.

Właściciele tej ziemi zmieniali się na przestrzeni wieków. W 1450 roku był to Jan Hawranovski, w 1570 roku Jerzy Wysotzki, sędzia ziemski z Krnova, a w 1595 roku Marcin Scharfenstein. W 1727 roku ziemię przejął Baron Poppen (w jego posiadaniu był również Lubotyń i Dzierżysław).

W 1740 roku jego córka, która otrzymała Wysoką jako posag po ślubie z Karolem Traugot Skrobeńskim. To prawdopodobnie on wybudował tu pierwszy pałac.

Majątek ten pozostawał w rękach tej rodziny do początku XVIII wieku. Zamieszkiwali oni w okazałym pałacu otoczonym parkiem. Następnie ziemię przejął prawnik Józef Klaps z Opavy. Po jego śmierci majątek przeszedł na własność jego córki, która w 1855 roku wyszła za mąż za barona Fryderyka Eichstedt. Majątek ten pozostawał w rękach tej rodziny, pochodzącej ze Strzybnika koło Raciborza, do początku XX wieku.

W 1723 roku we wsi mieszkał 1 sędzia, 15 chłopów, 21 małorolnych i 9 chałupników. W 1783 roku było już 16 chłopów, 21 małorolnych i 5 chałupników, a ogółem mieszkało tu 258 osób. Pod koniec XIX i na początku XX wieku powstały brukowane drogi, poczta dochodziła z Branic, a także funkcjonowała kasa oszczędnościowo-pożyczkowa.

zdjęcie: zabytek.pl

Pierwsza szkoła powstała w 1785 roku, w środku wsi. Z powodu złych warunków, takich jak wilgoć, w 1800 roku została przeniesiona do “zameczka” w majątku, który wówczas dzierżawiła gmina. Nową szkołę gmina zbudowała w 1836 roku na gruncie położonym za wsią.

Do 1780 roku Wysoka należała do parafii Neplachovice, gdzie na tamtejszym cmentarzu grzebano również zmarłych. Po regulacji stosunków granicznych przeszła do parafii Branice.

Druga połowa XIX wieku to dla Wysokiej okres wielu klęsk. W latach 1848, 1853, 1863 ogromne gradobicia zniszczyły niemal całkowicie uprawy rolne. Powódź w 1865 roku spustoszyła pola i budynki, a “dżuma bydła” w 1867 roku wyniszczyła stada.”

W I połowie XVIII wieku wzniesiono barokowy pałac w Wysokiej (19 roku majątek został wydzierżawiony gminie Wysoka).

W 1850 roku przeszedł gustowną przebudowę. Na piętrze nad sienią znajdował się urokliwy salon z zaokrąglonymi narożnikami. W 1850 roku dodano balkon z żeliwną ozdobną balustradą nad wejściem. Dekoracje malarskie wykonał Franz Anton Sebastini w 1776 roku.

Gmina zakupiła dzierżawiony dotychczas pałac w 1821 roku za sumę 52 tyś talarów. Od gminy majątek odkupił w 1832 roku za sumę 31 tyś. talarów adwokat Josef Klaps z Opawy. po nim odziedziczyła go jego córka Maria, żona barona Fryderyka von Eickstedt. Posiadłość w Wysokiej należała do rodu von Eickstaedt do 1926 roku. Ostatnim z rodu właścicielem był Fritz Mordian von Bischoffshausen Eickstaedt.

Opis obiektu:

Budynek barokowy, Wybudowany w 1749 roku częściowo przebudowany w 1850 roku. We wnętrzach malarska dekoracja z XVIII w wykonana przez Franciszka Sebastianiego. W salonie dekoracja w stylu pompejańskim z 1850 roku.

Pałac usytuowany jest w zachodniej części miejscowości, otoczony terenem parku krajobrazowego. Z południowej strony przylega do historycznych zabudowań folwarczych, z zachodu sąsiaduje z obszernym ogrodem, natomiast od północy otoczony jest ogrodzeniem i przylega do szosy. Architektonicznie, pałac został wzniesiony na planie wydłużonego prostokąta, z trzema wydatnymi ryzalitami od strony elewacji tylnej oraz nieco płaskim ryzalitem środkowym od frontu. Dwukondygnacyjny korpus pałacu urozmaicony jest trójkondygnacyjnym ryzalitem środkowym, którego narożniki zostały zaokrąglone. Budowla, wykonana z cegły, została otynkowana i pokryta dachami czterospadowymi.

Elewacja frontowa prezentuje trzynasto-osiowy układ w rytmie 5:3:5, z dominującym ryzalitem wejściowym, zdobionym jońskimi pilastrami obejmującymi drugą i trzecią kondygnację. Pierwotnie na drugiej kondygnacji, nad głównym wejściem, znajdował się balkon z ażurową metalową balustradą, jednak obecnie nie jest on zachowany. Okna w osiach korpusu są prostokątne, w opaskach tynkowych, a w osiach ryzalitu zamknięte są odcinkowo w podobnych opaskach. Gzymsy kordonowy i koronujący wyznaczają podziały horyzontalne elewacji.

Elewacje boczne, składające się z 3 i 4 osi, powtarzają układ analogiczny do elewacji frontowej. Elewacja tylna jest jedenastoosowa, z rytmicznym rozmieszczeniem osi ryzalitów i korpusu w układzie 2:2:3:2:2. Otwory okienne, z wyjątkiem osi ryzalitu środkowego, są prostokątne. Ryzalit środkowy w przyziemiu posiada półkoliście zamkniętą wnękę, flankowaną prostokątnymi otworami okiennym i drzwiowym. W drugiej i trzeciej kondygnacji okna umieszczone są w zamkniętych odcinkowo wnękach.

Wnętrze pałacu zachowuje barokową kompozycję z obszerną sienią na osi oraz klatką schodową. Pomieszczenia pierwszej kondygnacji pokrywają sklepienia klasztorne, kolebkowe i żaglaste. W klatce schodowej i na piętrze sieni zachowały się malarskie dekoracje z połowy XVIII wieku, przypisywane Franciszkowi Sebastiniemu. W salonie na pierwszym piętrze, z około 1850 roku, wyróżniają się dekoracje sztukatorskie w formie plafonów z polichromią w stylu pompejańskim.

kubatura: 7990 m3

powierzchnia: 661 m2

zdjęcia: W. Żurakowski

Pałac po II wojnie światowej zagospodarowany przez Państwowe Gospodarstwo Rolne Kombinat w Głubczycach na potrzeby administracyjno-socjalne gospodarstwa. Dach pokryto płytkami azbestowo-cementowymi w 1960 roku. Niewłaściwie przeprowadzony remont stal się przyczyną utraty części cech zabytkowych. Usunięto wsparty na trzech esownicowych konsolkach balkon nad wejściem głównym w elewacji frontowej. Balkon posiadał żeliwną balustradę z dwiema trybowanymi tarczami herbowymi. Zlikwidowano boniowanie przyziemia i narożników oraz nadokienniki w II kondygnacji ryzalitu wykonane w formie gzymsów odcinkowych z dekoracją stiukową o motywach esownic i kampanuli, usunięto również wieżyczkę wieńczącą dach nad ryzalitem środkowym. Bezpowrotnie zniszczono dekorację salonu nad sienią z podziałami ramowymi o motywach roślinnych i istniejącymi w poszczególnych kwaterach i supraportach medalionami z postaciami mitologicznymi. Zniszczeniu uległ rokokowy piec kaflowy, parkiety oraz stolarka o dekoracji płycinowej.

Stan obecny:

Obiektem zarządza Fundacja „Pałac w Wysokiej”.